YO LA

Daniel Boukman

Yo ka di Matinik sé an péyi fransé. Mwen, man sav sé an kout grenn-dé ki fè jòdijou moun Matinik ni an kat idandité fransé.

Péyi-nou an mantjé vini anglé : dépi 1794 rivé 1802, Matinik té anba jouk Langlitè é sé poutji, adan lang natif-natal nou an, ni dives mo anglé ki tounen kréyol kontel chaspann (from saucepan), kribich (from crayfish), sinobol (from snowbal), pòpot (from puppet), bidjoul (from beautiful), yonn (from one), ded (from dead), mèyè (from may be), pouchin (from pussy), tou (from too), tré (from tray)....

Adan bway lang kréyol Matinik, asiré pa pétet ni anlo mo fransé padavwè sé Fransé ki, lanné 1635,  mété lanmen anlè péyi-a... Ni dives mo sé zanset afritjen nou an pòté éti yo tounen kréyol kontel moun, zonbi, soubawou, soukougnan, lota, java, maklouklou, kalalou, toloman, ladja, bonda, agoulou, bankoulélé, tjouboum ! tjip ! soubawou, moudong...

Ni dé-o-twa mo lang tamoul la nonm ek fanm Lisid Lend menmen épi yo : kolbou, chèlou, masalé, mandja, vadé, pawoka, pousari, matalon...

Lang kréyol la sé akwèdi an bel migan ; adan bel migan-tala, ni eksétéra zépis, zépis norman, brèton, fransé... zépis afritjen, anglé, tamoul, pangnol (matadò, espéré, kòkòdò, katjopin, flòkò)

Mé ni an zagré ki la menm si anlo moun pa sav i la...Annou kouté pou tann épi, lè nou tann, sé chonjé fodré nou sonjé non dives koté kon Makouba, Jénipa, Akajou, Karbé, Ajoupa-Bouyon ; non kontel mabi, gayak, akoma, balata, zikak, mouben, karapat, woukou, kasav, jijib, zannanna, kachibou, mòlòkoy, kawann, pripri, sisi, kayali, pipirit, kouliwou, watalabi, lanbi, boutou, kwi. kalen... yo tout la, sé tras pep kalinago atè Matinik.

Non piébwa, non bet a plim, non bet a pwel, non bet an dlo... tout sé non-tala sé sé Kalinago-a (lakolonizasion kriyé yo Karayib) ki kité yo ba nou avan sé kolon fransé a masakré yo, lanné 1658.

Lè mò pa  mò ba moun  ki pa ka viv kon moun mò. Matinik, léritaj kalinago sé pa an lafimen van chayé. Ansipozision ou sa gadé bien gadé, ou sa kouté bien kouté, ou andwa tann, ou andwa wè yo la men si yo pa la : YO LA palakoz sé yo ki fondasé joupa-a nou ka kriyé jòdi MATNIK

Commentaires

TOUTES LES LANGUES...

Albè

27/09/2022 - 20:28

Je ne comprends pas cette argumentation. Toutes les langues sont composites c'est-à-dire formées de mots étrangers. Le français comporte des mots latins, arabes, espagnols, anglais etc...Il n'y a pas de langue "pure" c'est-à-dire dont le lexique serait 100% autochtone ou national.

Connexion utilisateur

Dans la même rubrique

Commentaires récents

  • Tou-a éti nou anni chapé-tonbé adan'y lan

    FOSSOYEURS ?

    Albè

    05/05/2024 - 21:11

    Ils ont creusé leur propre tombe ou quoi ? C'est qui les croque-morts là dedans ?

    Lire la suite
  • L'arrière-grand-père maternel de Joan Bardella était...algérien

    On ne change pas les règles durant la partie.

    MAMDIARRA DIAWARA

    04/05/2024 - 21:12

    Dans un précédent commentaire intitulé “Vu le nbre de...”il avait été question des femmes chefs d Lire la suite

  • Descendants d'Indiens et d'Africains, ils expulsent des migrants

    OSS117

    Albè

    04/05/2024 - 16:46

    Arrête de te fantasmer en agent secret ! Lire la suite

  • Manuel Valls, le facho islamophobe, est de retour

    Écrasez l’infâme !

    oss07

    04/05/2024 - 11:36

    Voltaire utilisait souvent ce mot d’ordre au bas de ses lettres (sous la forme "Ecrlinf") pour ra Lire la suite

  • Descendants d'Indiens et d'Africains, ils expulsent des migrants

    Il semble qu'on puisse dire n'importe quoi sur les gens...

    oss07

    04/05/2024 - 09:26

    Sans rien en connaître, Albè décrit certains commentateurs avachis devant "Touche pas à mon poste Lire la suite